دستگاه سه گاه

دستگاه سه‌گاه، نیز یکی از هفت دستگاه موسیقی ایرانی است.
این دستگاه تقریباً در همه ممالک اسلامی متداول است. این دستگاه بیشتر برای بیان احساس غم و اندوه که به امیدواری می‌گراید مناسب است. آواز سه گاه بسیار غم انگیز و حزن آور است.گوشه‌های مهم این دستگاه عبارت‌اند از:
در آمد،
مویه،
زابل،
مخالف،
حصار.
گوشه‌های دیگر مانند:
آواز،
نغمه،
زنگ شتر،
بسته نگار،
زنگوله،
خزان،
بس حصار،
معربد،
پهلوی(رجز)،
حاجی حسینی،
مغلوب،
دوبیتی،
حزین،
دلگشا،
رهاوی،
مسیحی،
ناقوس،
تخت طاقدیس،
شاه ختایی(حدی)،
مداین،
نهاوند.
آوازی است بی نهایت غمگین و ناله‌های جانسوز آن ریشه و بنیاد آدمی را از جا می‌کند و از راز و نیاز عاشقان دوری کشیده و از بیچارگی بی نوایان و ضعیفان گفتگو می‌کند (برگرفته ازکتاب نظری به موسیقی- روح الله خالقی).

البته حالت این دستگاه در همه جا ثابت نیست و بویژه در مخالف بسیار با شکوه‌است و حتی آهنگهای شادی آوری در سه گاه فراوان هستند از جمله "امشب که مست مستم" .
گوشه‌های مهم دستگاه سه گاه عبارت‌اند از :
۱- درآمد : که معمولاً همه دستگاه‌ها با گوشه‌ای به نام درآمد که نشان دهنده حالت دستگاه است آغاز می‌شود.
۲- زابل : بر درجه سوم گام تاکید دارد.
۳- مویه : که بر درجه پنجم گام تاکید می‌کند و حالتی مانند شور دارد .
مخالف : که بر درجه ششم گام تاکید دارد و حالت آن با سه گاه فرق دارد و می‌توان از این گوشه برای مرکب خوانی به اصفهان نیز استفاده کرد .